Hoe was het om als Indisch meisje in de koloniale tijd te leven? Mevrouw Giroth is 92 jaar, ze kon heerlijk en oneindig vertellen over haar persoonlijke ervaringen in Nederlandse-Indië. Ze kijkt terug op een fantastisch leven. Ze is geboren in Nederland, haar jeugd heeft ze doorgebracht in Nederlands-Indië en vervolgens repatrieerden ze met haar man en kinderen weer naar Nederland.
En hoe heeft het Indisch-zijn zich voorgezet in Nederland? Haar kleinzoon Kelly (34 jaar) schoof aan bij dit gesprek en samen vertelden ze over vroeger en nu. Twee personen die het Indisch-zijn beleven in ieders eigen tijd
Mevr. Giroth
Door Charlene Vodegel
[su_pullquote]‘Door zijn positie hadden we, ik wil niet zeggen een onbezorgd leven maar een aangenaam leven.’[/su_pullquote]
Vader van mvr. Giroth Als Politie functionaris
Mevrouw Giroth is geboren in Amsterdam in het Wilhelmina gasthuis in 1922. Ze komt uit een gezin van een Nederlandse man en een Indische moeder. Haar vader was politieman in Batavia. Eens in de vier jaar mocht hij als Hollandse werknemer van de overheid met betaald verlof terug naar zijn roots, Nederland. Na haar geboorte kreeg haar vader de opdracht om in Nederland te blijven, maar haar vader wilde onmiddellijk terug naar zijn fantastische leven in Nederlands-Indië. ‘Door zijn positie hadden we, ik wil niet zeggen een onbezorgd leven maar een aangenaam leven. We hadden een geweldig huis en hij werd regelmatig overgeplaatst naar andere gebieden. Een bediende in huis hebben, was daar heel normaal. Dat was iets wat hoorde bij het leven, daar hoefde je echt niet super rijk voor te zijn. Ook hadden we een privé chauffeur.’ Haar grootmoeder woonde ook bij dit gezin. Van mevrouw Giroth’s grootmoeder heeft zij het Indisch-zijn meegekregen in vaste rituelen die ze had. ‘Elke donderdagavond kregen wij jamu te drinken en sprenkelde zij het huis met wierook. In de ochtend ging mijn grootmoeder naar de pasar om kruiden te kopen voor de jamu. Mijn ouders en ik kregen dit gezondheidsdrankje toegediend op de heilige avond, de malam jumat. Ik vond het smerig, zo bitter!’ lacht ze keihard. Maar de herinnering zit nog sterk in mevrouw Giroth’s gedachten. ‘Mijn vader kreeg altijd de meest speciale kruiden. Als hij thuis kwam van zijn werk, plofte hij neer op de kursi malas. Oma ging naar hem toe en zei in haar eigen taal minum ini jamu.’ Het drinken van jamu heeft mevrouw Giroth overgenomen en lang volgehouden tijdens de koloniale tijd. Alleen na verloop van tijd werd het modern en werd de jamu kant en klaar in zakjes verkocht.
Javaanse Oma van Mevr. Giroth
Hoe was het om als Indisch meisje te leven in de koloniale tijd?
Dat er duidelijk verschillende bevolkingsgroepen waren, kon mevrouw Giroth zich nog herinneren. ‘Maar ik ging vooral om met Indische mensen in de koloniale tijd. We behoorden allemaal tot dezelfde gemeenschap met dezelfde gevoelens.’ De Indische mensen zochten elkaar op. ‘Wij hadden onze eigen groep. Het was altijd oergezellig. We hadden onze eigen muziek en dansten graag. Mijn vader zat in een Nederlandse club, dat was alleen een borreltje en met elkaar praten. Uiteindelijk op aandringen van mijn moeder, was mijn vader overgestapt naar de Indische club. Dit vond hij eigenlijk veel gezelliger.’
Vader in Uniform in Nederlands-Indië
Verder deed zich er een situatie voor op school dat de onderlinge strijd toch heerste tussen groepen. Ze zat in de klas met een Hollandse griet, zo noemde ze haar, de dochter van de burgemeester. ‘Ik vond sport altijd leuk, ik zat op korfbal. ‘We hadden een wedstrijd en zij was mijn tegenpartij. Ik moest haar dekken.’ vertelt mevrouw Giroth. ‘Uiteindelijk heeft mijn partij gewonnen, en zij hebben verloren. Vlak na de wedstrijd werd ik op het matje geroepen door de directrice van de school.’ Vragen kwam gelijk in haar op: ‘ Wat doe ik hier? Waarom moet ik komen?’. Tot haar verbazing sprak de directrice haar aan: ‘Weet je wel wat je hebt gedaan meisje?’ Mevrouw Giroth begreep deze conversatie totaal niet en zei nonchalant: ‘Nee, wat dan? Ik heb gesport en ik heb mijn best gedaan, meer niet.’ Waarop de directrice antwoordde: ‘Je had milder moeten zijn. Dat meisje was heel verdrietig dat ze hebben verloren.’ Nou ze wist niet wat ze hoorde en zei op een brutale manier: ‘Ja maar ik kan er toch niks aan doen. Dat is toch geen sprak meer als je je zo opstelt.’
[su_pullquote]‘Vrijheid betekende op dat moment zoveel voor mij.’[/su_pullquote]
In de oorlog heeft mevrouw Giroth in een Jappenkamp gezeten, maar na verloop van tijd werd ontdekt dat ze daar helemaal niet thuis hoorde, omdat ze een Javaanse grootmoeder had. Daarna kwam ze in een Indonesisch kamp terecht. Na de bevrijding in 1945 voelde ze zich geweldig, de vrijheid gierde door haar lijf. ‘Ik genoot ervan, heerlijk was dat.’ Nadat ze in twee kampen heeft gezeten en de oorlog voorbij was, voelde ze zich zo vrij. ‘ Vrijheid betekende op dat moment zoveel voor mij. Daarom heeft het lang geduurd voordat ik een beslissing kon nemen en het ‘Ja-woord’ kon geven aan een huwelijksaanzoek per brief,’ lacht ze. Mevrouw Giroth heeft een jaar lang gecorrespondeerd met een man die verliefd op haar werd. Deze man heeft ze eerder leren kennen tijdens een dansavondje van de Amerikanen en Canadezen in Batavia. Deze man schreef haar en vroeg of zij met hem verder wilde gaan. Deze bewuste brief heeft mevrouw Giroth nog steeds bewaard. Hij heeft het contact volgehouden om met deze energieke vrouw te willen trouwen. Ze heeft besloten om uiteindelijk te verhuizen naar Medan om daar in het huwelijksbootje te stappen. Zij kregen hun eerste zoon in Medan en haar vier dochters zijn in Jakarta geboren. In Nederland werden totaal 9 kleinkinderen geboren, en haar 12e achterkleinkind wordt binnenkort verwacht. Zij mag trots zijn op haar grote familie die zich hebben uitgebreid in Nederland.
Mevr. Giroth en haar broers
[su_pullquote]‘Ja wat is mijn thuisland eigenlijk?’[/su_pullquote]
Ze is geboren in Amsterdam, vervolgens als peuter naar Nederlands-Indië vertrokken en daarna op latere leeftijd met man en kinderen teruggegaan naar Nederland.’ Mevrouw Giroth kon niet echt een antwoord geven op de vraag in welk land ze zich senang voelt. Want Indonesië is nu een vakantieland geworden. Maar ook als toerist voelde ze zich een vreemde in hun ogen. ‘Ik zag er ook helemaal niet uit als iemand van daar. Ik was een vrouw met lichtbruin haar en blauwe ogen ondanks ik de Bahasa Indonesia vloeiend spreek, zelfs ook hoog Javaans. ‘Ik was ook niet eens met de tegenwoordige manier van leven. Ik was echt geschrokken van het duidelijke verschil tussen arm en rijk, ik vond het vreselijk. Waarom mogen de arme mensen het goede leven daar niet kennen, dat verdienen ze niet.’ schudt mevrouw Giroth met haar hoofd.
Na de repatriëring kwam mevrouw Giroth in situaties terecht wat haar aan het denken heeft gezet. ‘Ben ik nu ook een vreemdeling in Nederland?’ Ze was onderwijzeres in Rotterdam. Op het schoolplein hoorden ze geluiden vallen, ‘oh we hebben die Chinees weer vandaag.’ Ze trok hier niks van aan, maar diep van binnen dacht ze ‘Dit moet ik uit hun hoofd praten.’ Ze begon de les op haar gebruikelijke wijze ‘Goedemorgen allemaal. Is iedereen aanwezig? Ik ga jullie iets bijzonders vertellen.’ Ze pakte de wereld globe erbij en legde dat kleine stipje Nederland uit. ‘Dat klein stipje is Nederland. Kijk, hier ligt Amerika, Afrika en ga zo maar door. En dan denken jullie dat jullie de beste zijn? Zijn jullie dan de belangrijkste? Er leven verschillende miljoenen mensen op deze aarde.’ Op deze manier wilde de Indische onderwijzeres duidelijk maken dat niemand op hun uiterlijk mag worden beoordeeld. ‘Ik heb jullie gehoord. Prima toch dan krijgen jullie vandaag les van die Chinees en daarmee zouden jullie het vandaag mee moeten doen.’ Toen was het opeens stil in de klas. Ze vroeg naar reacties en haar leerlingen stemden uiteindelijk in dat ze gelijk had.
Een ander voorbeeld over een gewoonte in Nederland waar mevrouw Giroth vroeger heel verbaasd over reageerde was, dat haar buurvrouw haar erop attendeerde waarom ze de was nog niet heeft gedaan. ‘Ik vond het zo frappant, dat gestructureerd leventje. Maandag wasdag, dinsdag strijkdag, woensdag gehaktdag en ga zo maar door. Dit kende ik helemaal niet van Nederlands-Indië.’
[su_pullquote]‘Blijf jezelf en vergeet niet wat je hebt meegekregen.’[/su_pullquote]
Kelly is een kleinzoon van mevrouw Giroth. Hij is de zoon van haar oudste dochter en hij heeft een Nederlandse vader. In gesprekken tussen oma en kleinzoon zit het Indisch wel altijd in verweven. Al gaat het maar alleen over eten. Ook verhalen over bijgeloof passeren zo nu en dan. Verder geeft Mevrouw Giroth het Indisch zijn door met een bepaald gevoel. ‘ Blijf jezelf en vergeet niet wat je hebt meegekregen. Bijvoorbeeld het respect aan ouderen. Ieder mens heeft zijn eigen eigenaardigheden, respecteer dat. Laat iemand in zijn waarde.’ Kelly haakt hierop in en zegt: ‘Tuurlijk probeer ik ook iedereen te respecteren, en zeker het respect naar ouderen heb ik van mijn oma meegekregen. Het samenzijn en openhartigheid naar elkaar toe staat ook centraal in onze familie. Alhoewel aan de andere kant houden Indo’s ook wel veel dingen voor zichzelf. Ze spreken niet altijd uit wat ze denken. Altijd het hart op de tong. Je moet altijd graven naar duidelijkheid. Mijn opa had deze eigenschap heel duidelijk.’
Charlene Vodegel tijdens het interview
Oma Giroth en Kleinzoon Kelly
Zelf is Kelly vader van een tweeling. ‘Ik ben zeker van plan om met de jongens ooit naar Indonesië te gaan. Deze Indische roots wil ik zeker uitleggen, ondanks ik zelf tot weinig middelen beschik. Ja, ik heb geen Indische vrienden en mijn familie wordt ook steeds witter.’ lachte hij. Toch ziet oma Giroth het Indische in Kelly terug in zijn liefde voor het eten als hij geniet van gado-gado of van een pittige pepesan met rijst. Maar ook aan zijn gezellige openheid. Kelly reageert hierop: ‘Ja ik ben heel erg trots op mijn Indische roots. Ik loop er niet te koop mee en ik beleid het ook niet. Ik zoek het niet op, maar ik sta er wel voor open.’ Het Indische gevoel was meer aanwezig bij Kelly in zijn jeugdjaren. Hij beschrijft dat met: ‘Het samenzijn met de familie en als één groep met elkaar bewegen.’ Dit uitte zich vooral in gezellige familie onderonsjes. ‘Tot aan de zesde tree van de trap zaten we met ons bord in ons hand te eten. Tot sausplekken aan de muren toe. Ja op zulke momenten voelde ik mij echt Indisch,’ denkt Kelly terug aan zijn jeugd. ‘Ik was toch één van de lichtste, maar ondanks dat werden wij voor de buitenwereld altijd als een Indisch gezin gezien. Dit huis is gewoon het center point van onze familie. Ik zie mezelf nog als klein kind naar binnen wandelen. Samen naar acht millimeter filmpjes kijken. Ik speelde met stoomtreintjes op kool samen met mijn opa. Ja, dit zijn mijn Indische kapstokjes die mij verbinden met de cultuur van mijn grootouders.’
Tot slot benadrukt mevrouw Giroth
[su_pullquote]‘Vergeet je eigen Indische identiteit niet.’[/su_pullquote]
Mvr. Giroth toen ze baby was
Mvr. Giroth en kleinzoon Kelly
Geef een reactie