Het sterke gevoel kwam nadat ik besefte dat ik het laatste stukje Indië voor altijd ben verloren. En toen kwam er een leegte in mij.- Lisette van Veen

Lisette van Veen (31) Huismoeder.

Toen je van dit ‘Twijfelindo-project’ hoorde wat was toen je eerste gedachte?

Dat ik hier heel graag aan mee wilde doen! Ik vind het een leuk project en vind het erg leuk om een steentje bij te dragen aan de Indische gemeenschap. En daarmee ook de Indische wereld te laten zien aan de rest van Nederland.

Hoe Indisch ben je?

Mijn opa en oma zijn op Java geboren en mijn moeder ook. Mijn moeder is geboren in Batavia. Mijn Nederlandse kant is dus van mijn vader en de kant van mijn moeder is Indisch.

Weet je iets over je overgrootouders?

Ja, mijn opa is geboren in Yogyakarta, mijn oma is geboren in Cimahi en mijn moeder dus in Batavia. De familie van mijn opa had een suikerfabriek en was ook behoorlijk welvarend. De vader en moeder van mijn oma hadden een bakkerij in Indië en later is mijn overgrootoma een restaurant begonnen waar zij zelf kookte. Mijn opa, oma en moeder zijn in 1948 naar Nederland gekomen en de moeder van mijn oma is later naar Nederland gehaald. De andere overgrootouders zijn helaas in Indië gestorven.

Hij vond het ook erg belangrijk dat er op scholen veel meer over verteld zou worden. Hij kon er ook heel boos over worden dat zijn leed, en dat van vele anderen, vergeten werd.

Wat kun je allemaal zeggen over wat je hebt meegekregen van huis uit, Indische verhalen?

Ten eerste Indisch eten! En daarna heel veel verhalen van mijn oma, ze was heel erg van de verhalen vertellen over hoe het leven was in Indië. En mijn opa vertelde vrij weinig, het was eerder een grappenmaker dan een prater over het verleden. Hij was getraumatiseerd door wat hij had meegemaakt in de oorlog. Hij heeft gewerkt aan de Birma spoorwegen en heeft daar nooit over kunnen praten. De verhalen van mijn oma waren van voor de oorlog, dus voornamelijk positief, maar ook wel dat het al van jongsafaan hard werken was. Eerst in de bakkerij en later in het restaurant. Ze vertelde dat ze altijd de staartjes van de taugé af moest halen voor mijn overgrootoma en vond dat verschrikkelijk, er kwam geen eind aan. Een verhaal dat ze ook veel vertelde was over de tokeh die over de muren liep en dan kon ze geweldig het geluid van de tokeh nadoen! De negatieve verhalen van de oorlog werden verteld door de broer van mijn oma. Hij vond het ook erg belangrijk dat er op scholen veel meer over verteld zou worden. Hij kon er ook heel boos over worden dat zijn leed, en dat van vele anderen, vergeten werd. En bij hem zag ik echt hoe diep de wonden waren en ook hoe mijn eigen opa zich gevoeld moet hebben. Wat ik ook echt heb meegekregen is bijgeloof. Als een huis niet goed voelt moet je er weggaan, en om ons heen zijn zielen van overleden mensen die over ons waken of die soms op bezoek komen. Iets waar de meeste nuchtere Nederlanders niet in geloven, maar voor mij heel belangrijk is omdat ik zelf ook veel dingen daarin heb mogen ervaren net als mijn moeder, grootouders en overgrootouders. Het is een deel dat bij ons hoort en waar je respect voor moet hebben.

Ben je al naar Indonesië geweest?

Nee, jammer genoeg niet. Ik wil wel heel graag, maar ik wil eerst even wachten tot mijn kinderen wat ouder zijn zodat ze – als ze willen – mee kunnen en wij samen de reis naar Java kunnen maken om te ervaren waar wij vandaan komen, en waar zijn mijn oma, opa en moeder geboren? Deze reis wil ik heel graag maken.

Wat zijn de momenten waarop jij je meer Indisch voelt?

Eigenlijk altijd wel. Ik voel mij altijd wel meer Indisch dan Nederlands. Het is iets dat ik niet goed kan uitleggen, want het is een gevoel. Ik ben er ook heel trots op, en dat ben ik totaal niet op mijn Nederlander-zijn eerlijk gezegd. Het Indische gevoel is altijd aanwezig en geeft ook een bepaalde behoefte om er iets mee te doen. Dus er zijn geen momenten dat ik mij meer of minder Indisch voel, ik voel mij altijd Indisch!

Hoe was dat vroeger op school?

Ik heb eerst in Amsterdam Bijlmer op school gezeten en daar had je heel veel verschillende nationaliteiten. Uiteindelijk ben ik in een dorpje terecht gekomen toen ik bijna acht jaar was. En de kindjes daar op school zagen mij als een Chinees meisje. Ik weet nog hoe ze dat riepen naar mij. Toen pas voelde ik mij ook anders en kwam het besef dat ik gemengd was. Iets wat ik in de Bijlmer nooit had gevoeld omdat niemand elkaar beoordeelde op zijn of haar nationaliteit. Dus dat was wel raar voor mij, dat ze mij als anders zagen. Maar gelukkig, een meisje waar ik uiteindelijk na een paar maanden bij in de klas kwam te zitten, omdat ik door de verhuizing een jaar over moest doen, was ook een Indo. Met haar voelde ik ook een connectie en nu 23 jaar verder zijn wij nog steeds vriendinnen.

Het Indische gevoel is er altijd geweest, maar toen besefte ik pas hoe kostbaar het voor mij is. Dus het sterke gevoel kwam nadat ik besefte dat ik het laatste stukje Indië voor altijd ben verloren. En toen kwam er een leegte in mij.

En hoe heeft het gevoel zich ontwikkeld naarmate je ouder werd?

Sinds mijn oma is begonnen met dementeren, nu zo’n vijf jaar geleden. Toen kreeg ik al snel het gevoel dat er een deel weg viel. Ze vertelde steeds minder verhalen over Indië. En helemaal toen ze uiteindelijk haar huis uit moest naar een verzorgingstehuis, toen was ook het enige stukje Indië wat nog tastbaar voor mij was verloren. De geur van haar huis, haar eten dat zij heeft leren koken in Indië, de schilderijen, de beelden. En toen werd mijn gevoel steeds sterker en wilde ik steeds meer van de geschiedenis weten. Het Indische gevoel is er altijd geweest, maar toen besefte ik pas hoe kostbaar het voor mij is. Dus het sterke gevoel kwam nadat ik besefte dat ik het laatste stukje Indië voor altijd ben verloren. En toen kwam er een leegte in mij. In deze tijd kreeg ik ook kinderen en ik vind het heel belangrijk om hen zoveel mogelijk mee te geven. Ik vertel ze ook dat ze Indo zijn en geef nu dingen mee als hoe heerlijk het is om te eten, samen naar de toko te gaan, ik vertel ze waar hun oma is geboren en laat ze ook naar Indische muziek luisteren en leer ze woorden in het Bahasa. Ik vind het heel belangrijk dat ze dit alles meekrijgen en hoop dat mijn jongens, als ze groot zijn, net zoals ik er trots op zijn dat ze een Indo-zijn!

En over het tastbare, is er een specifiek object dat jou verbindt met het Indische?

Ja, van mijn oma heb ik een wayang en dat verbindt mij met het Indische.

En de Indische cultuur, is dat iets dat verdwijnt of is dat aan het opleven?

Ik denk dat het nu wel aan het opleven is. Ook bereikt het dankzij de social media veel meer mensen. Ik wist een paar jaar geleden ook niet dat de Indische gemeenschap best nog wel groot is en ook heel actief. Ik denk dus nu wel heel erg levend. Maar ik ben wel bang, naarmate de generaties verder gaan, dat het ooit verdwijnt. Daarom hoop ik stiekem dat één van mijn jongens met een leuk Indisch meisje trouwt zodat het weer een beetje terugkomt in hun kinderen. Ik zou het zo erg vinden als het verloren gaat, je hebt nu de vierde generatie. Maar hoe het dan weer gaat met een vijfde, zesde of zevende? Is het dan nog wel Indisch?

Hoe eet jij je rijst?

Met een lepel!

Heb je nog een lievelingsgerecht of -snack?

De nasi goreng van mijn oma! Daar kan geen ander tegenop. Maar helaas, omdat ze dementerend is, maakt ze dat niet meer. En verder kun je mij altijd blij maken met pisang goreng.

Wilde je zelf nog wat zeggen?

Ik wil graag zeggen dat ik het heel leuk vind dat je dit project doet. Ik ben blij met mensen zoals jij die veel initiatief tonen en die er daardoor voor zorgen dat de Indische gemeendschap ook levend blijft.

[su_note note_color=”#ffbb66″]Dit interview is onderdeel van het Twijfelindo Project en Boek 2015/2016. Het boek is vorig jaar uitverkocht en de 2de druk is nog een kleine oplage beschikbaar. Bestel het laatste exemplaar van de gelimiteerde oplage hier of doneer een kleinere donatie aan het huidige project[/su_note]